Pałecznica rurkowata

 Druga połowa grudnia to na Józefowie gwałtowna odwilż i znaczące uzupełnienie poziomu wody w turzycowisku. Oprócz mszaków i porostów, które z takiej dżdżystej pogody najbardziej korzystają, dla roślin naczyniowych to okres spoczynku. Na skraju gruntów ornych a turzycowiska, wśród opadłych liści olszy rosną grzyby, to kolejne królestwo, którego przedstawiciele często pojawiają się na Józefowie. Takim gatunkiem okazała się pałecznica rurkowata. W Polsce gatunek rzadki znajdujący się na Czerwonej liście roślin i grzybów ze statusem R - potencjalnie zagrożonym. 

Szuwar wielkoturzycowy (Magnocaricion)

Rokiet cyprysowy (Hypnum cupressiforme)

Pałecznica rurkowata (Typhula fistulosa)

Pałecznica rurkowata (Typhula fistulosa)

Październikowy chaber austriacki

 Połowa października to późna pora na kwitnienie roślin łąkowych. A jednak! Można ciągle spotkać rzadkie i interesujące rośliny.  Sam wygląd pąków kwiatowych z charakterystycznymi czarnymi przydatkami jest zauważalną cechą dla tego gatunku chabrów. Chaber austriacki nazywany też frygijskim na pogórzu dynowskim jest rzadki, na jednym stanowisku rosło zaledwie kilka roślin. Jak na razie nic nie zagraża siedlisku z tymi roślinami, szkoda jednak, że nie prowadzi się tam późnego wykaszania i widać wyraźny wpływ trzcinnika piaskowego na tę fitocenozę.

Kwitnący chaber austriacki Centaurea phrygia

Kwiatostan chabra austriackiego Centaurea phrygia

Pąki z wyraźnymi przydatkami zwężonymi w kończyk. 

Chaber austriacki Centaurea phrygia

I jeszcze ciągle aktywny padalec Anguis fragilis

I spory zaskroniec Natrix natrix z bukowego lasu

Obuwik pospolity

 Czynna ochrona wielu krajowych storczyków nakazuje monitoring tych coraz rzadszych roślin. Choć fenologicznie pora roku wydaje się zbyt późna, można jeszcze policzyć kilka gatunków. Tym razem to obuwik pospolity. Grądziki na bagnach, nie za wysokie, nie za niskie, to miejsce występowania tego storczyka, który tylko z nazwy jest pospolity. Siedliska okazały się bogate w te rośliny, choć form wegetatywnych było sporo, to generatywnych nie za wiele. Po przeprowadzonej inwentaryzacji można wyciągnąć wnioski co do zakresu zadań czynnej ochrony i podjąć działania w celu ochrony siedlisk tych cennych i pięknych storczyków.

Obuwik pospolity (Cypripedium calceolus) forma generatywna

Obuwik pospolity (Cypripedium calceolus) forma generatywna z owocostanem

Obuwik pospolity (Cypripedium calceolus) forma wegetatywna

Kruszczyk szerokolistny (Epipactis helleborine)

Obuwik pospolity (Cypripedium calceolus) i kruszczyk szerokolistny (Epipactis helleborine) 

Kolejna rzadkość to paproć, pospolita tylko z nazwy, nasięźrzał pospolity (Ophioglossum vulgatum) 

Liparis loeselii, storczyk z Szuszalewa

 Kolejna monografia z łacińskim tytułem dotyczy rzadkiego przypadku rozmnażania wegetatywnego biebrzańskiego storczyka. Odkrycie tego konkretnego stanowiska jest o tyle ciekawe, z botanicznego punktu widzenia, co niezwykle rzadkie do udokumentowania fotograficznego. Lipiennik Loesela, u którego rozmnażanie generatywne jest dominujące i do wytworzenia pędu kwiatowego potrzebuje 7 lat, wytworzył jednoroczny pęd z pachwiny pseudobulwy.  W siedlisku torfowiska alkalicznego jest niezwykle trudny do znalezienia, szczególnie w okresie późnego lata. Storczyk od 1946 r. jest objęty ochroną ścisłą i wymaga czynnej ochrony gatunkowej. 

Lipiennik Loesela Liparis loeselii 

wyrastający z zeszłorocznej pseudobulwy.

Lipiennik Loesela Liparis loeselii 

z zeszłorocznym pędem

Lipiennik Loesela Liparis loeselii 

z pędem generatywnym

Lipiennik Loesela Liparis loeselii 

w skali porównawczej. Forma generatywna i wegetatywna

Siedlisko lipiennika w okolicy Szuszalewa

Carex otomana

 

Murawy kserotermiczne składające się z rzadkich roślin to bardzo ciekawe botanicznie siedliska. Na Pogórzu Dynowskim pozostało ich niewiele. Na jednej, na szczęście użytkowanej kośnie, rosła kępa turzycy. Wygląd i budowa kwiatostanu wskazywały na turzycę z sekcji Phaestoglochin. Jak się okazało rzadka i trudna do oznaczenia. Po czterech miesiącach korespondencji z polskimi i czeskimi botanikami oraz pomocy kolegów z forum „Jaka to roślina” można z pewnością oznaczyć turzycę jako gatunek Carex otomana. Turzyca nie ma polskiej nazwy i jej zasięg to południowa Europa i Środkowa Azja.  U nas stwierdzona jeden raz obok Żagania w 2022 r. W literaturze i Internecie nie znalazłem informacji o występowaniu na Pogórzu Dynowskim a tym bardziej we Wschodnich Karpatach.

Kępa turzycy Carex otomana

Kwiatostan po przekwitnięciu Carex otomana

Kwiatostan z dojrzewającymi pęcherzykami Carex otomana

Owocostan dojrzały Carex otomana

Jedna z cech diagnostycznych - języczek  liściowy Carex otomana

Pływacz zachodni

 Kolejna inwentaryzacja tej rzadkiej rośliny może napawać optymizmem, pomimo obniżonego poziomu wody w szuwarze, liczba kwitnących pędów wzrosła o 117. Wprawdzie w jednym z zeszłorocznych miejsc pływacz zniknął ze względu na pojawienie grubej warstwy pła, to na otwartej przestrzeni lustra wody ma się znaczniej lepiej. 575 kwitnących pędów pływacza zachodniego* oznacza dość stabilne stanowisko tej jednej z niewielu krajowych mięsożernych roślin.  

Pływacz zachodni (Utricularia australis)

Pływacz zachodni (Utricularia australis)

Pływająca łodyga z pęcherzykami pułapkowymi

Siedlisko w szuwarze wielkoturzycowym

Stanowiska kwitnących pędów po inwentaryzcji w dniu 02.09.2023 r.

* gatunek chroniony ze statusem czerwonej listy NT - bliski zagrożenia

Rzadki storczyk

Początek sierpnia w lasach Pogórza Dynowskiego to raczej okres zbioru grzybów niż stwierdzenia kwitnących roślin, szczególnie w ciemnych i ubogich w runo siedliskach grabowo – bukowych, a tym bardziej jodłowych. Jednak takie miejsca mogą nas zaskoczyć występowaniem rzadkich roślin. Do nich należy jeden z polskich chronionych storczyków. Rozpoczyna kwitnienie na początku sierpnia i jeśli nie zostanie zgryziony przez jeleniowate, można go spotkać w takiej fazie aż do końca miesiąca. Nie należy też do łatwych w znalezieniu, choć może być okazały wielkością, to kolorystycznie sama nazwa gatunkowa określa go jednoznacznie. Nie można było zdecydowanie wytypować siedlisk, gdzie on mógł występować, stwierdzenie na pogórzu tych storczyków to raczej przypadek. W czterech podobnie zacienionych, dość wilgotnych i eutroficznych siedliskach zinwentaryzowałem 131 pędów. Najokazalsze kruszczyki sine (Epipactis purpurata) rosły w dość jasnym siedlisku Drohobyczka Sikorówka, a najsłabsze z zamierającymi stożkami wzrostu, w ciemnym, jodłowym skraju potoku na Wybrzeżu. Gatunek podlega ochronie ścisłej, posiada status R - rzadki, potencjalnie zagrożony wymarciem.

Kruszczyk siny (Epipactis purpurata)

 

Kruszczyk siny (Epipactis purpurata)

 w bukowym młodniku mocno ocienionym

 

Kruszczyk siny (Epipactis purpurata)

 siedlisko z najokazalszymi storczykami

Kruszczyk siny (Epipactis purpurata) kwiatostan

Kruszczyk siny (Epipactis purpurata)  

kwiatostan zgryziony  przez jeleniowate

Wykres liczebności w czterech siedliskach

Siedliska występowania kruszczyka sinego.

 

 
 

 

 

 

 

Ostrożeń siwy w rezerwacie Broduszurki

To już kolejny ostrożeń z rezerwatu Broduszurki. Pora kwitnienia to koniec lipca i jest nie do pomylenia z ostrożeniem łąkowym, który kwitnie w maju. Ponadto różni się od niego pokrojem i kolorem liści. Jest o tej porze roku ciekawym uzupełnieniem masowo kwitnących na żółto tojeści. Ostrożeń siwy kwitnie w południowej części torfowych łąk i jest często odwiedzany przez owady. Jest raczej rzadko spotykany na pogórzu. Siedlisko wskazuje na wysokie wymagania wodne, które w tym rezerwacie z każdym rokiem się pogarszają.

 

Ostrożeń siwy (Cirsium canum) w fazie pąka i rozwiniętego koszyczka

Ostrożeń siwy (Cirsium canum), koszyczek i owocostany

Ostrożeń siwy (Cirsium canum), pokrój rośliny

 

Ostrożeń siwy (Cirsium canum), ulistniona łodyga
 

 

 

 

 

Lipcowe Połoniny

Szata roślinna Połoniny Caryńskiej zmienia się dość dynamicznie a ogranicza ją krótki okres wegetacyjny i niezwykle kapryśna pogoda. Rzadkie rośliny można spotkać idąc szlakiem z Brzegów Górnych do Ustrzyk Górnych. Pogoda w tym dniu dopisała, a wczesne wejście na grań umożliwiło zrobienie kilku ciekawych zdjęć z Kruchego Wierchu. Tam też można usiąść na ławeczkach, wypić kawę i nacieszyć oczy niespotykanymi widokami. A już widok na samym wierchu pięknej rośliny-kwitnącej lilii złotogłów, był wielkim zaskoczeniem.

Goździk skupiony (Dianthus compactus)

Szarota leśna (Gnaphalium sylvaticum)

Jastrzębiec pomarańczowy (Hieracium aurantiacum)

Pępawa wielkokwiatowa (Crepis conyzifolia)

Lilia złotogłów (Lilium martagon)

Połonina Caryńska, widok na Kruchy Wierch

  

Zioła i kwiaty na 15 sierpnia

Kolejny już bukiet wykonany z roślin, tym razem przywiezionych z Podkarpacia. Pochodzą z naszego ogrodu. Tradycyjnie zostały poświęcone i warto przytoczyć cytat z dzisiejszej uroczystości:

"Pobłogosław † przyniesione do Ciebie pierwociny zieleni tego roku, młode pędy zbóż, trawy, zioła i kwiaty. Zachowaj je od suszy, gradu, powodzi i wszelkiej szkody, aby wzrastały, radowały oczy, przynosiły jak najobfitszy plon i mogły służyć zdrowiu ludzi i zwierząt"

Bukiet wykonany z roślin z Podkarpacia. 

Skład gatunkowy:

owies zwyczajny - Avena sativa

czosnek pospolity - Allium sativum

kalina koralowa - Viburnum opulus

winorośl właściwa typowa - Vitis vinifera

leszczyna pospolita - Corylus avellana

pigwa pospolita - Cydonia oblonga

parczelina trójlistkowa -  Ptelea trifoliata

barszcz zwyczajny - Heracleum sphondylium

skwarota szorstka - Heliopsis scabra*

sadziec konopiasty - Eupatorium cannabinum

* skwarota szorstka to inaczej heliopsis słoneczny, heliopsis szorstki, słoneczniczek szorstki, słoneczniczek zwyczajny 

 

Inwentaryzacja kruszczyka

 Kolejna inwentaryzacja kruszczyka szerokolistnego to niestety stwierdzenie spadku liczebności storczyków. Siedlisko przy ulicy Filipowicza w Białymstoku, pomimo pozornej stabilności, zmienia się. Świadczy o tym mała liczba kwitnących storczyków oraz coraz mniej form wegetatywnych. Być może  tak jak spontanicznie się pojawiły po wykonaniu chodnika, tak samo szybko zanikną, tak to bywa z takimi efemerycznymi roślinami. Widać nadal wyraźnie wpływ kilku mrowisk mówki rudej, które roznoszą nasiona i dlatego jest tam najwięcej storczyków. Natomiast jest nowe stanowisko oddalone o kilka kilometrów, gdzie kruszczyki  (4 rośliny) wyglądają naprawdę okazale. 

Kruszczyk szerokolistny (Epipactis helleborine) z ul. Filipowicza

Kruszczyk szerokolistny (Epipactis helleborine) z Łubnik